Tăng thuế với thuốc lá: nhìn từ thông lệ thế giới | Tài chính | Tài Chính

Theo các chuyên gia, tiệm cận với thông lệ quốc tế cũng sẽ giúp hài hòa giữa các mục tiêu khác nhau: điều tiết thu ngân sách Nhà nước, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hạn chế thuốc lá lậu và ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Thuế hỗn hợp đang là xu hướng

Các nước hiện đang áp dụng phổ biến 3 phương thức đánh thuế TTĐB. Đó là: cơ cấu thuế tương đối (theo tỉ lệ phần trăm trên giá bán), cơ cấu thuế tuyệt đối (mức thuế cố định tính trên đơn vị hàng hóa) và cơ cấu thuế hỗn hợp (kết hợp giữa thuế tính theo tỉ lệ phần trăm và thuế tuyệt đối).

Việc tăng thuế với thuốc lá đang được Chính phủ cân nhắc và các chuyên gia đề xuất phương thức đánh thuế hỗn hợp để hài hòa nhiều mục tiêu khác nhau và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Trong đó, số quốc gia chọn đánh thuế tuyệt đối là đông nhất (66 quốc gia), tiếp đến là thuế hỗn hợp (61 quốc gia) và thuế theo tỉ lệ phần trăm (47 quốc gia). So với gần 15 năm trước (2008) thì cách tính thuế hỗn hợp có sự gia tăng về số lượng quốc gia chọn lựa.

Tuy nhiên, Việt Nam mới chỉ áp dụng phương thức đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá theo tỷ lệ phần trăm. “Phương thức này đang bộc lộ nhiều hạn chế”, bà Lê Thị Thùy Vân, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính (Bộ Tài chính), cho biết tại Hội thảo “Thuế tiêu thụ đặc biệt – Hài hòa giữa điều tiết nguồn thu ngân sách Nhà nước và phát triển sản xuất kinh doanh” do Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây tại Hà Nội. 

Hội thảo nhằm đóng góp cho việc thực hiện các mục tiêu tại Quyết định số 508/QĐ-TTg ban hành ngày 23/4/2022 phê duyệt chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030, trong đó yêu cầu xây dựng lộ trình điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các mặt hàng thuốc lá theo hướng nghiên cứu áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối cùng với các mặt hàng khác cũng đang bị áp thuế TTĐB

Cũng theo bà Thùy Vân, phương pháp đánh thuế theo tỉ lệ % không theo kịp tốc độ lạm phát, khuyến khích sự gia tăng thuốc lá giá rẻ hiện đang sẵn có trên thị trường, từ đó, gia tăng khả năng tiếp cận và hút thuốc lá đối với thanh thiếu niên và tăng tỷ lệ hút thuốc lá thụ động ở trẻ em. “Phương thức đánh thuế theo mức tuyệt đối và đặc biệt là phương thức đánh thuế hỗn hợp hiện đang được sử dụng phổ biến tại nhiều quốc gia do lợi ích mang lại của phương pháp này. Tôi cho rằng thuế TTĐB nên được điều chỉnh theo phương pháp hỗn hợp và cần có lộ trình để đảm bảo số thuế tuyệt đối tăng qua các năm cần tương ứng với tốc độ lạm phát”, bà Vân kiến nghị.

Bà Đinh Thị Quỳnh Vân, Tổng giám đốc Công ty kiểm toán và tư vấn PwC Việt Nam cho rằng phương thức thuế tính theo tỉ lệ phần trăm không thúc đẩy đầu tư sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, vì khi đầu tư nâng cao chất lượng thì giá thành sẽ cao, giá bán phải tăng cao tương ứng, dẫn đến gánh nặng thuế lớn hơn theo hiệu ứng số nhân của cơ cấu thuế.

Chính vì thế, bà Vân đề xuất: “Cải cách cơ cấu thuế theo hướng khuyến khích nâng cao chất lượng để giảm ảnh hưởng xấu đến sức khỏe bằng cách chuyển sang hệ thống hỗn hợp và dùng yếu tố thuế tuyệt đối để điều tiết thị trường tiêu thụ một cách hợp lý”.

Lộ trình nào là phù hợp?

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch VTCA, cho rằng việc tăng thuế đối với mặt hàng thuốc lá nên có tính dự báo trước, có lộ trình để các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có thể điều chỉnh, sắp xếp bố trí hoạt động sản xuất kinh doanh, vừa đảm bảo vừa ổn định sản xuất, vừa đóng góp nguồn thu cho NSNN, vừa hạn chế thuốc lá lậu, tránh thất thu thuế, đồng thời góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Lộ trình này cần cân nhắc cả về thời gian và mức thuế điều tiết.

“Chúng tôi đề xuất phương án sửa đổi theo lộ trình, theo đó, hai năm đầu thực hiện phương pháp thuế hỗn hợp – tương đối và tuyệt đối, bên cạnh thuế suất 75% có thể tăng thêm mức thuế tuyệt đối từ 1.000 đồng/bao. Tiếp đến sẽ nâng dần theo lộ trình 2 năm tiếp theo nâng từ 1.000đồng/bao lên 1.500 đồng/bao. Từ năm thứ 5 sẽ điều chỉnh tăng 2.000 đồng/bao”, bà Cúc phân tích.

Tổng giám đốc PwC Việt Nam phân tích các ưu nhược điểm của các hệ thống thuế TTĐB trên thế giới và kiến nghị nên cải cách cơ cấu thuế theo hướng hỗn hợp để khuyến khích nâng cao chất lượng sản phẩm.

Ông Young Jae Song – Tổng giám đốc Công ty liên doanh BAT – Vinataba, cũng đề xuất chưa nên tăng thuế TTĐB trong vòng 1 – 2 năm tới, và kiến nghị Nhà nước cân nhắc một lộ trình hợp lý với mức tăng phù hợp, để tránh việc tăng sốc gây bất ổn thị trường, môi trường kinh doanh và gia tăng thuốc lá lậu cũng như những vấn đề về an sinh xã hội

Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá thế hệ mới cũng được thảo luận tại Hội thảo. Trong những năm gần đây, thuốc lá thế hệ mới nhập lậu đang dần phổ biến. Dữ liệu khảo sát thị trường cho thấy, ước tính tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá thế hệ mới vào năm 2021 là 1%, tức là khoảng 280.000, trong đó khoảng 90% là sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT), còn lại là sản phẩm thuốc lá làm nóng (TLLN). Tất cả những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đều là hàng nhập lậu, gây thất thu thuế cho Nhà nước, ảnh hưởng đến ngành thuốc lá và quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng về quản lý chất lượng và giá cả sản phẩm. Vì lý do đó, ông Young Jae Song kiến nghị Nhà nước nên nghiên cứu hành lang pháp luật cũng như mức thuế TTĐB hợp lý đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng có tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng tốt và tiềm năng giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng dựa trên các nghiên cứu và thông lệ quốc tế tại các thị trường lớn trên thế giới, nhằm tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh với các sản phẩm nhập lậu trôi nổi trên thị trường hiện đang gây thất thu thuế và rủi ro về sức khỏe cho người tiêu dùng.